Adli Kimya ve Adli Kimyasal İncelemeler
Adli bilimlerin suç olaylarının aydınlatılmasına yönelik uygulamalı alanı olan kriminalistiğin en önemli dallarından biri olan adli kimya; bir suç ile ilgili olan mikro veya makro düzeydeki bulguları, esas olarak kimya, yardımcı olarak da fizik, biyoloji, jeoloji gibi pozitif bilimlerin temellerine dayalı laboratuvar analizleri ve incelemeleri ile tanımlayarak ve/veya karşılaştırarak, bu bulguların suç ile ilgisini belirleyen ve suçun aydınlatılmasına somut olarak katkıda bulunan bir bilim dalıdır.
Bu tanıma bakarak adli kimyayı yalnızca laboratuvar incelemeleri ile kısıtlı olarak değerlendirmek doğru değildir. Laboratuvar incelemeleri ile olayı aydınlatabilecek bulguların neler olabileceği, bunların olay yerinden nasıl toplanacağı, laboratuvara nasıl ulaştırılacağı konuları da adli kimyanın alanına girer.
Bilindiği gibi doğada, çevrede bulunan bütün maddeler ve nesneler, kimyada bilinen 116 elementten bir yada birkaçının çeşitli şekillerde bir araya gelmesinden oluşmuştur. Yani her maddenin kimyasal formüller ile ifade edilebilen bir kimyasal yapısı vardır. Maddelerin dış görünüşüne bakarak onları tanımlamak doğru değildir. Dış görünüş itibarı ile maddeler birbirlerine benzeyebilir. Örneğin esrar ile kına birbirine çok benzer, keza kokain, şeker, un da dış görünüşleri ve renkleri itibarı ile birbirlerine benzeyen maddelerdir. Gerçekte ise bunlar birbirlerinden çok farklı olup, farklı amaçlar ile kullanılırlar. İşte bu farklılık, kimyasal yapılarının farklılığından kaynaklanmaktadır. Dolayısı ile maddeleri tanımlayabilmek için onların kimyasal yapısını belirlemek gerekir. Bu de ancak kimyasal analizler yolu ile gerçekleştirilebilir.
Kimya bilimindeki gelişmelere paralel olarak gelişen adli kimya adli bilim içinde 20. yüzyılın başlarından itibaren yer almaya başlamış ancak ikinci dünya savaşı sonrasına kadar yeterince etkin olamamıştır. İkinci dünya savaşından sonra aletli analiz tekniklerindeki patlama denebilecek gelişmeler ile adli kimya da çok hızlı gelişmiş ve adli bilimde büyük gelişmelere yol açarak bu bilimin en önemli dalı olmuştur. Bu nedenle Adli Kimyanın adli bilimler içindeki doğum tarihi olarak 1950 tarihi civarı verilebilir.
Adli kimya alanında fonksiyonu olan kurumlardan en önemlisi adli kimya laboratuvarlarıdır. Bu laboratuvarlarda başlıca üç temel soruya yanıt aranır:
- Bu nedir?
- Bununla şu ya da şunlar arasında ilişki varmıdır?
- Bunda, şu nesne veya nitelik varmıdır?
Bu sorulara yanıt aranırken de genellikle kimyasal yapıyı aydınlatmaya yönelik analiz ve inceleme teknikleri kullanılır. Bu incelenme teknikleri arasında Gaz kromatografi-Kütle Spektroskopisi, Gaz kromatografi, Atomik Absorpsiyon spektroskopisi, X-ışını analizörlü Taramalı Elektron Mikroskop gibi oldukça hassas aletli analiz teknikleri yar almaktadır.
Bir suç olayını aydınlatmaya katkısı olabilecek her türlü fiziksel bulgunun özgün bir kimyasal yapısı olduğundan adli kimya laboratuvarlarının inceleme alanına giren konular da çok çeşitlilik gösterir. Bu konulardan başlıcaları aşağıda belirtilmiştir:
1. Suistimal edilen (uyuşturucu) maddeler: Uyuşturucu olduğu şüphesiyle ele geçirilen maddelerin tanımlanarak uyuşturucu olup olmadıklarının ve saflık oranlarının belirlenmesi, talep olduğunda farklı yerlerde ele geçirilen aynı tür uyuşturucular arasında ayrıntılı analizler yoluyla ilişkilendirme yapılması.
2. Patlayıcı maddeler: Patlama olaylarında olay yerinden elde edilen bulgularda yapılan analiz ve incelemelerle kullanılan patlayıcı maddenin belirlenmesi; Farklı olaylarda ele geçen çeşitli fiziksel bomba unsurlarının (kablo, kapsül metali, plastik malzemeler, yapıştırıcı, vb.) aralarında ilişki olup olmadığını belirlemeye yönelik analiz ve incelemeler; patlamadan, orijinal halde ele geçirilen patlayıcı maddelerin tanımlanması, ayrıntılı analizler yoluyla kökeninin belirlenmesi.
3. Atış artıkları: Ateşli silahlarla işlenen suçlarda, şüphelilerin ellerinden ve giysilerinden alınan svaplarda atış artığı olup olmadığının belirlenmesi ve çeşitli cisimler üzerindeki atış artıkları dağılımının incelenmesi yoluyla atış uzaklığının belirlenmesi.
4. Boyalar ve mürekkepler: Çeşitli olaylarda (trafik kazası, hırsızlık, yasa dışı pankart asma vb.), olay yerinden elde edilen boya numuneleri ile şüpheli şahıs, araç ve yerlerden elde edilen boya numunelerinin analiz ve incelemeler yoluyla karşılaştırılarak aralarında ilişki olup olmadığının belirlenmesi; çeşitli sahtecilik olaylarında yazı mürekkeplerinin, kalem mürekkeplerinin, vb. karşılaştırılması.
5. Kumaş ve lifler: Çeşitli olaylarda (trafik kazası, hırsızlık, yasa dışı pankart asma, cinayet, vb.), olay yerinden elde edilen lifler/kumaş parçaları ile şüpheli şahıs, araç ve yerlerden elde edilen lifler/kumaş parçalarının analiz ve incelemeler yoluyla karşılaştırılarak aralarında ilişki olup olmadığının belirlenmesi.
6. Toksik maddeler: Çeşitli olaylarda, orijinal haldeki veya gıda maddeleri vb. ortamlara karıştırılmış halde bulunan toksik maddelerin analizler yoluyla tanımlanması, kanda alkol analizi.
7. Kundaklama olaylarına ilişkin analiz ve incelemeler: Şüpheli yangın olaylarında olay yerinden elde edilen bulgularda yangın hızlandırıcısı bir madde (petrol türevli maddeler, alkol, tiner, vb.) olup olmadığının belirlenmesi.
8. Cam analiz ve incelemeleri: Çeşitli olaylarda (trafik kazası, hırsızlık, cinayet, vb.), olay yerinden elde edilen cam parçaları ile şüpheli şahıs, araç veya yerlerden elde edilen cam parçalarının analiz ve incelemeler yoluyla karşılaştırılarak aralarında ilişki olup olmadığının belirlenmesi.
9. Metal, toprak, plastik malzeme, yapıştırıcı, vb. analiz ve incelenmeleri: Çeşitli olayların aydınlatılmasına katkısı olabileceği düşünülen metal, toprak, plastik malzemeler, yapıştırıcılar, vb. maddelerin analiz ve incelemeler yoluyla tanımlanması veya ilişkilendirilmesi.
10. Bilinmeyen madde analizleri: Çeşitli olaylarda ele geçen şüpheli, bilinmeyen maddelerin analizlenerek tanımlanması.
Kriminal Polis Laboratuvarları Dairesi Başkanlığı bünyesinde 1979 yılından bu yana hizmet veren adli kimyasal inceleme biriminde, yukarıda belirtilen incelemeler, bu alanda ileri ülkelerdeki benzerleriyle rekabet edebilecek düzeyde gerçekleştirilmekte olup, bu hizmet Daire Başkanlığına bağlı mevcut 8 il Kriminal Polis Laboratuvarı Müdürlüklerinde de yürütülmektedir.
